بلاخره مصرف چای خوب هست یا بد؟

چای یکی از نوشیدنی‌های پرمصرف ما ایرانی‌هاست. تقریبا هر ایرانی در طول روز یک لیوان چای مصرف کرده و با نوشیدن آن احساس رفع خستگی و نشاط می‌کند. لازم به ذکر است که منظور ما از چای، آن چای طبیعی بدون مواد افزودنی و رنگ‌های خوراکی است. چای‌های بازاری که برای مشتری پسندی فرآوری شده‌اند، احتمال ایجاد ضررهایی در بدن به وجود می‌آورند و به همین دلیل همیشه توصیه به مصرف چای طبیعی شده است.

اما آیا چای برای همه افراد مفید است؟ اصلا چای چه ویژگی‌هایی دارد که انقدر انسان را به خود جذب کرده است؟

در این مقاله به معرفی چای و خواص و افعالی که در بدن انجام می‌دهد، می‌پردازیم. با دانستن این مطالب دید بهتری نسبت به چای پیدا خواهید کرد و در مصارف درمانی با دید بهتری از آن استفاده می‌کنید.

از آنجایی که مقالات طبیس به عنوان منبع اطلاعات درمانگری در طب سنتی و طب اسلامی استفاده می‌شود، در این مقاله بعضا از کلمات تخصصی طب اسلامی ایرانی استفاده شده است. برای یادگیری مفهوم این کلمات میتوانید به مقاله تعریف واژگان تخصصی طب سنتی استفاده کنید.

نام فارسی: چای

نام عربی: الشای

نام اردو: چائی

نام انگلیسی: tea

نام علمی: Camellia Sinensis از خانواده Theaceae

ماهیت گیاه چای

چای درختچه‌ای همیشه بهار است که ارتفاع آن به دو متر می‌رسد.

برگ درخت چای، بیضی شکل، کمی کشیده، گاه نوک‌دار و کمی براق است و کناره‌اش حالت اره‌ای دارد. دمبرگهای برگ‌های چای، بسیار کوتاه هستند. برگ‌های درختچه‌ چای، خوش رایحه‌اند ولی طعمشان کمی تلخ است.

گل‌های درختچه چای، سفید و نسبتا درشت‌اند و معمولا شش یا هفت گلبرگ لطیف، تقریبا دیره‌ای، گاه مثلثی شکل، کمی چروکیده و کاملا جدا از هم دارند که لبه‌شان کمی به داخل برگشته است.

میوه‌های درختچه چای، بسته به تعداد هسته‌های موجود در آن‌ها، شکل‌های گوناگون دارند. این میوه‌ها، می‌توانند کروی‌، بیضی گون و یا منشوری شکل با سطح قاعده مثلث، مربع یا پنج‌ضلعی باشند. میوه‌های درختچه چای ابتدا سبز رنگ‌اند ولی پس از رسیدن کامل به قهوه‌ای می‌گرایند. هسته‌های میوه چای، قهوه‌ای رنگ، روغنی، اغلب شکل کروی و گاه بیضی‌گون و گوشه‌دار هستند.

محل رویش چای: چین، هند، پاکستان و ایران.

شرایط کاشت تا برداشت چای چگونه است؟

درختچه چای، خاک غیرآهکی و آب و هوای بسیار گرم و مرطوب را می‌پسندد وسرمای زیر صفر درجه را تحمل نمی‌کند.

از درختچه چای، فقط برگ آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برگ چای از چه موادی تشکیل شده است؟

در برگ‌های درختچه چای، حدود 2 تا 3 درصد آلکالوئید متبلور و تلخ تئین یا کافئین، چند پلی فنول، اسانس، کاروتن، اسید پانتوتنیک، اسید مالیک، اسید اکسالیک، اسید شیکیمیک، ویتامین B2، ویتامین B3، ویتامین C، کمپروفل، کوئرستین، تئوفیلین، کزانتین، آلکالوئید متبلور هایپوکزانتین، آلکالوئید شادنین، دکسترین، اینوزویتول، تانن و فلوراید وجود دارد.

طبیعت و مزاج چای

چای در درجه دوم گرم و خشک است.

نفع خاص چای چیست؟

تقویت باه سردمزاجان، تقویت معده و نیروی هاضمه.

چای چه افعالی در بدن انجام می‌دهد؟

چای مقوی قوه‌ها، مقوی ارواح، مقوی معده، مفرح، مبهی سردمزاجان، ملطف، مدر بول، قاطع اخلاط غلیظ، مسکن عطش کاذب، مفتح سدد معرق، منضج، هاضم، محلل اورام، محلل ریاح، مسخن، مشهی، منقی مغز و منقی معده است.

(برای یادگیری مفهوم واژه‌های تخصصی، به مقاله تعریف واژگان تخصصی طب سنتی، مراجعه کنید)

خواص چای

دمنوش چای، خستگی و تنبلی را برطرف می‌کند.قوای فکری را تقویت می‌کند، بوی بد دهان بر اثر خوردن سیر یا پیاز را برطرف می‌کند و حدت خون، بیماری‌های قلبی و سلس‌البول ناشی از سردی یا ضعف کلیه را بهبود می‌بخشد. دمنوش چای پس از غذا، باعث هضم غذا می شود.

نوشیدن جوشانده چای به همراه بنفشه و شیرین بیان، نزله و زکام را برطرف میکند. نوشیدن جوشانده چای به همراه پونه و بابونه، برای قولنج ریحی مفید است. نوشیدن جوشانده چای و زعفران، باعث تسهیل زایمان میشود.

نوشیدن جوشانده چای به همراه هلیله، بلیله، آمله و ریوند چینی، مخرج صفرا و بلغم لزج است. نوشیدن جوشانده چای به همراه عود، عنبر، زعفران و دارچین، حرارت غریزی بدن را می افزاید. نوشیدن جوشانده چای به همراه ثعلب، دارچین، عنبر و شیر، باعث تقویت باه می شود و مضرات کثرت جماع را برطرف میکند.

طلای جوشانده چای، باعث تحلیل اورام سفت میشود و درد بواسیر را تسکین می دهد. نطول جوشانده چای٬ معرق و منوم است.

مضرات چای

دندان. چای باعث بی خوابی، خشکی و خارش می شود. نوشیدن چای به صورت ناشتا یا داغ، باعث سوزش معده و ایجاد بیماری‌های گرم می شود؛ به ویژه برای گرم مزاجان، زیاده روی در مصرف چای، دستگاه گوارش و نیروی هاضمه را به شدت ضعیف میکند. نوشیدن چای برای افراد مبتلا به رعشه مضر است. نوشیدن چای در بعضی افراد، باعث بی نظمی ضربان قلب میشود.

مصلحات چای

شیر و فوفل برای گرم مزاجان.

میخک، مشک، رازیانه، زنجبیل و دارچین برای سرد مزاجان.

در انتهای این مقاله متوجه شدیم که به چای، علاوه بر یک لذت لحظه‌ای، به عنوان یک دارو نگاه کنیم و نه تنها موارد مصرف و منع مصرف آن را مورد توجه قرار بدهیم، بلکه بتوانیم در درمان برخی بیماری‌ها از آن استفاده کنیم.

تهیه شده در گروه آموزشی طبیس

منبع: کتاب مفردات، نوشته سیدمحمدعلی سیدنظری