همه چیز درمورد جعفری در طب سنتی

نام فارسی: جعفری

نام عربی: البَقْدَنوس

نام انگلیسی: Parsley

نام علمی: Petroselinum Crispum از خانواده Apiaceae

نام های دیگر: حَزاء ، دیناررویه

سبزی جعفری یکی از سبزی‌های پرمصرف خانواده‌های ایرانی است. از این سبزی در طبخ غذاها مثلا قرمه‌سبزی، آش، کوکو و … استفاده می‌شود. اما در کنار استفاده زیاد آن، با دانستن ویژگی‌ها و خواص و مضرات جعفری می‌توانیم به عنوان ماده درمانی از آن استفاده کنیم.

در این مقاله به همه ویژگی‌های جعفری در طب اسلامی ایرانی پرداخته ایم. از آنجایی که مقالات سایت طبیس به عنوان منبع اطلاعات درمانگری استفاده می‌شود، در طول مقاله با کلمات تخصصی طب سنتی برخورد خواهید کرد. برای یادگیری مفهوم کلمه‌های پرکاربرد در طب سنتی به مقاله واژگان تخصصی طب اسلامی ایرانی مراجعه کنید.

ویژگی‌های ظاهری جعفری

جعفری گیاهی علفی و دو ساله است که ارتفاع آن به ۶۰ سانتی متر می رسد و از سبزی های خوردنی به شمار می‌آید.

ساقه های این گیاه، ابتدا باریک و نرم است، ولی کلفت تر و سفت تر می شود.

برگ های گیاه جعفری، بریده بریده، کوچک و شبیه برگهای گیاه گشنیز هستند؛ این برگ ها به صورت متقابل می‌رویند و خوش رایحه اند.

گل های گیاه جعفری، سفید و بسیار کوچک اند، به صورت تجمعی در انتهای ساقه ها رشد می کند و هر گل معمولاً ۵ گلبرگ بسیار ریز دارد.

تخم های گیاه جعفری، خاکستری مایل به تیره اند که پس از خشک شدن گل ها، در همان محل رشد می کنند.

این تخم ها، کوچک کمی کشیده، تقریباً هلالی شکل و تقریباً شبیه زنیان هستند. تخم های جعفری، رایحه و طعمی تند دارند.

غده زیرزمینی این گیاه، مخروطی شکل، کشیده و زرد است.

برگ جعفری به برگ گشنیز شباهت دارد؛ همچنین کمی به برگ کرفس شبیه است. غده زیرزمینی جعفری به غده زیرزمینی زردک شباهت دارد؛ ولی کمی باریک تر و روشن تر است.

این گیاه در مناطق مدیترانه ای، جنوب شرقی اروپا و ایران کاشته می‌شوند.

مراحل کاشت داشت و برداشت جعفری

تکثیر جعفری از طریق کاشت بذر آن صورت می گیرد. بذر جعفری بسیار سفت است و برای تسریع در جوانه زدن، بذرها را ۲۴ ساعت در آب می خیسانند؛ سپس از آب بیرون آورده،  پهن می کنند تا باد بخورد و رطوبت سطحی آن برود. بذر های جعفری را روی خطوطی به فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر از هم، در عمق ۱ سانتی متر می کارند. پس از رشد جوانه های جعفری، فاصله بوته ها روی خطوط، باید با تنک کردن، به ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر برسد.

مزرعه جعفری باید به خوبی شخم بخورد و کود داده شود. جعفری به دو منظور کاشته می‌شود: برداشت برگ و بذر. اگر هدف برداشت برگ باشد، باید اسفند ماه یا اوایل بهار کاشته شود و چنانچه منظور، برداشت بذر باشد، باید شهریور کاشته شود و بهار و تابستان سال بعد، بذر آن برداشت شود. سرمای شدید، به برگ گیاه جعفری آسیب می رساند.

اجزای مورد استفاده و مشتقات: ساقه و برگ.

عناصر تشکیل دهنده جعفری

برگ های گیاه جعفری، حدود۰/۰۶ تا ۰/۲۵درصد، اسانسی خوش رایحه و مطبوع دارند. در هر صد گرم برگ جعفری، ۸۵ گرم آب،۳/۶ گرم پروتئین،۰/۶ گرم مواد چرب،۷ گرم کربوهیدرات، ۲ گرم خاکستر، ۲۰۳میلیگرم کلسیم، ۶۳ میلی گرم فسفر،۶/۲ میلی گرم آهن، ۲۵ میلی گرم سدیم، ۷۲۷ میلی گرم پتاسیم، ۸۵۰۰ واحد بین المللی ویتامینA، ۰/۱۲میلی گرم ویتامینB1، ۰/۲۶میلی گرم ویتامین B2، ۱/۲میلی گرم ویتامین B3 و ۱۷۲ میلیگرم ویتامین C وجود دارد.

برگ های جعفری، حاوی مقدار زیادی ید است. در تخم های گیاه جعفری، گلوکوزید آپین، ماده کومارین و حدود ۲ تا ۳ درصد اسانس وجود دارد که این اسانس نسبتاً تلخ، حاوی آپیول و یک آلکالوئید است. در غده زیرزمینی گیاه جعفری، حدود۰/۰۵ تا۰/۰۸ درصد اسانس وجود دارد.

طبع و مزاج جعفری

جعفری در اول درجه دوم، گرم و خشک است.

جعفری در بدن چه افعالی را انجام می‌دهد؟

جعفری، مسخن، قابض، محلل، هاضم، مدر بول، مدر حیض، کاسر ریاح و مفتت سنگ کلیه است. عسل جعفری، محلل ریاح، مفتح سدد، مدر حیض و مشهی است.

خواص جعفری در طب سنتی

جعفری معده سرد را تقویت می‌کند و برای دمل، آروغ ترش، نفخ، عطش و گزیدگی عقرب و حشرات موذی مفید است. خوردن جوشانده برگ جعفری، بواسیر را بهبود می بخشد.

قطور آب برگ جعفری، برای عفونت گوش مفید است. چنانچه کمی زاج سفید و سنگ سرمه را در آب برگ جعفری بسایید، اکتحال آن بینایی را تقویت می‌کند. تمریخ برگ کوبیده شده جعفری روی ورم ها، باعث نضج یا تحلیل آنها می‌شود. ضماد خمیر برگ جعفری یا طلای آب برگ آن برای قارچ های پوستی و لکه های صورت نافع است.

دود همه اجزای گیاه جعفری، هوای آلوده را تمیز می کند.

مضرات جعفری

زیاده روی در خوردن جعفری، باعث سردرد و خشک شدن منی میشود. در گرم مزاجان، باعث چشم درد، خارش و جوش میشود.

مصلحات جعفری

جو، آب سرد، کاسنی، بادرنجبویه، ادویه سرد یا ترش.

با مشاهده این اطلاعات احتمالا دیگر جعفری را دست کم نمی‌گیرید. برای اطلاع از خواص مواد غذایی می‌توانید به بخش مقالات سایت طبیس، مراجعه کرده و از گنجینه طلایی اطلاعات طبی استفاده کنید.

تهیه شده در مجموعه آموزشی درمانگری طبیس

برای زندگی سالم، طب اسلامی ایرانی کافیست

منبع: کتاب مفردات نوشته سید محمدعلی سیدنظری