زعفران، طلای قرمز ایرانی‌ها چه مصارف درمانی دارد؟

نام فارسی: زعفران

نام عربی: الزَّعْفَران

نام اردو: کِیسَر

نام انگلیسی: Saffron

نام علمی: Crocus Sativus از خانواده Iridaceae

نام های دیگر: لرکیماس

زعفران یار قدیمی هر کدبانوی ایرانی است. مگر می‌شود یک ایرانی آشپزی کند و زعفران را ندیده باشد. ماده‌ای ارزشمند برای ما ایرانی‌ها که اصطلاحا به آن طلای قرمز هم می‌گوییم. این ارزش نه تنها به خاطر ارزش مادی آن، بلکه به خاطر خواص ویژه درمانی آن است.

ماهیت گیاه زعفران

زعفران کلاله گل گیاهی علفی و چندساله است که ارتفاع آن به ۲۰ سانتی متر می رسد. ساقه گیاه زعفران، سفید، نسبتاً نازک و سطح مقطع آن دایره ای شکل است. برگ های گیاه زعفران، کشیده، بسیار باریک و نوک دارند و مستقیماً از پیاز زیرزمینی آن رشد می‌کنند. گل های گیاه زعفران، نسبتاً درشت و بنفش رنگ هستند و هر گل، شش گلبرگ بیضی شکل و کاملاً جدا دارد. کلاله خامه هر یک از گل ها، دارای سه رشته کشیده، بسیار باریک و قرمز رنگ است؛ به طوری که از هر صدهزار گل تازه زعفران، فقط یک کیلو زعفران خشک به دست می آید. کلاله خامه گل زعفران، تلخ مزه و بسیار خوش بوست.

بهترین زعفران، قرمز، خوش رنگ، تازه، دارای رایحه ای غلیظ و بسیار خوش، و تلخ مزه است.

پیاز زیرزمینی گیاه زعفران، تقریباً کروی شکل، مایل به مخروطی شکل و بسیار کوچک است و پوسته ای قهوه ای رنگ دارد؛ ولی داخل آن سفید است.

تشابه و تقلب در گیاه زعفران

رنگی که گل گیاه گلرنگ ایجاد می کند به رنگ زعفران بسیار شباهت دارد. بعضی از افراد، پودر گلرنگ را به جای پودر زعفران عرضه می کنند.

محل رویش زعفران

اسپانیا، یونان، هند، پاکستان و ایران در استان خراسان.

مراحل کاشت، داشت و برداشت زعفران

تکثیر گیاه زعفران از راه کاشت پیاز آن، اواخر تیر و اوایل مرداد انجام می شود. فاصله خطوط کاشت باید ۱۸ تا ۲۰ سانتی متر و فاصله بین بوته ها ۴ تا ۵ سانتی متر باشد. پیاز زعفران را در عمق ۱۶ تا ۱۸ سانتی متر خاک می کارند. برای سهولت در برداشت، معمولاً مزرعه زعفران را به کرت هایی به پهنای 1.5 متر تقسیم می کنند که با راهرویی باریک از هم جدا می شوند. گل های زعفران پس از مدتی کوتاه نمایان می‌شوند و برداشت زعفران، صبح ها و غروب ها طی ۳ تا ۴ هفته انجام می شود.

پس از روییدن گل ها، به تدریج برگ ها ظاهر شده، رشد می‌کنند و تا بهار سال بعد، باقی می‌مانند. پس از برداشت گل‌های زعفران، کلاله هر گل را لای کاغذ خشک کن، داخل جعبه هایی کوچک قرار می‌دهند. زعفران در خاک غنی و آب و هوای گرم، بهتر رشد می کند. در هر هکتار از مزرعه ای خوب، سال اول می‌توان ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم زعفران خشک، سال دوم ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم، و سال سوم ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم برداشت کرد.

اجزای مورد استفاده و مشتقات

برگ، کلاله گل، روغن و عرق.

عناصر تشکیل دهنده زعفران

در زعفران، گلوکوزید کروسین، کروستین، پیکروکروسین، سافرانول، بتا گاما کاروتن، ماده رنگی لیکوپن، یک گلوکوزید تلخ به نام پیکروسین و اسانس روغنی فرّار وجود دارد. در زعفران خشک، حدود ۱۰ درصد آب و ۵ تا ۱۳ درصد خاکستر یافت می شود.

طبع و مزاج زعفران

درجه دوم گرم و درجه اول خشک.

نفع خاص زعفران

تقویت اعصاب، تفریح، تقویت باه، ادرار بول، کمک به سهولت زایمان.

زعفران در بدن چه تغییراتی ایجاد می‌کند؟

زعفران، منشط، مقوی حواس، مقوی جوهر روح حیوانی، مقوی کبد، مقوی معده، مقوی احشاء، مقوی دستگاه تنفسی، مغری، منقی کلیه و مثانه، منقی پوست، مفتح سدد مغز، مفتح سدد کبد، مفتح سدد طحال، منضج، محلل و مخدر ضعیف است. روغن زعفران، ملین اعصاب، منوم و محلل است. برگ گیاه زعفران، رادع است.

خواص بی‌نظیر زعفران

زعفران، از فساد اخلاط بلغمی جلوگیری کرده و عفونت آن را نیز اصلاح می‌کند، و خواص دواها را به قلب و اعضای دیگر بدن می‌رساند. خوردن زعفران به التیام درد رحم و مقعد کمک می کند. خوردن یک مثقال زعفران برای تسهیل در زایمان مجرب است. خوردن روزی ده قیراط زعفران، ورم طحال را بهبود می‌بخشد. خوردن زعفران با عسل، سنگ کلیه و مثانه را می شکند. استشمام زعفران، منوم است و برسام و شوصه را بهبود می بخشد.

فرزجه زعفران، درد رحم و درد مقعد را التیام می بخشد. گذاشتن یک رشته زعفران در سوراخ آلت تناسلی، برای رفع حبس البول بسیار مفید است.

اکتحال زعفران باعث جلای چشم می شود و آب مروارید، تاریکی دید، کبودی چشم در اثر بیماری، جرب چشم، زخم چشم و سلاق را بهبود می بخشد. ضماد زعفران، مانع سیلان رطوبت ها و نزله ها به چشم می شود و برای بهبود ورم گرم گوش، سردرد سرد و بی خوابی مفید است. طلای زعفران با فرفیون، به درمان نقرس و درد مفاصل کمک می کند. نطول آب زعفران، سردرد شدید و بی خوابی را برطرف می کند. ذرور پودر زعفران خون ریزی را بند می آورد.

برگ گیاه زعفران، زخم های تازه را بهبود می بخشد. روغن زعفران برای رفع سفتی رحم مفید است. سعوط و تدهین روغن زعفران، ذات الجنب را بهبود می بخشد. فرزجه روغن زعفران با موم و مغزاستخوان به التیام زخم رحم کمک می کند. طلای روغن زعفران، منقی زخم های رحم است و زخم های مزمن را ترمیم می سازد.

مقدار مصرف: تا ۲ درهم.

مضرات زعفران

کلیه. خوردن زعفران باعث ضعف اشتها می شود. زیاده روی در مصرف زعفران، برای اعصاب ضرر دارد و باعث حالت تهوع، سردرد و حواس پرتی می شود. پیاز زیرزمینی گیاه زعفران سمی است.

مصلحات زعفران: انیسون و سکنجبین.

بدل گیاه زعفران

هم وزنش قسط یا هسته اترج؛ یک چهارم وزنش سنبل الطیب؛ یک ششم وزنش سلیخه.

حتما شما هم با دیدن خواص فراوان زعفران حسابی شگفت‌زده شدید! پس این سنت قدیمی استفاده از زعفران در غذاها، حکمتی داشته که الان متوجه آن شدیم. برای آشنایی و اطلاع از خواص مواد خوراکی دیگر می‌توانید به بخش مقالات مفردات سایت طبیس مراجعه کنید و از گنجینه طلایی اطلاعات استفاده کنید.

تهیه شده در مجموعه آموزشی درمانگی طبیس

ارائه دهنده کلاس‌های آموزشی تخصصی درمانگری به صورت آنلاین و جضوری

منبع: کتاب مفردات نوشته آقای سیدمحمدعلی سیدنظری