در مرحله تشخیص بیماری، یکی از روش‌ها، تشخیص بیماری از روی زبان بیمار است. این روش نیاز به یادگیری پیش‌نیازهای طب سنتی دارد و صرفا با انجام آن نمی‌توان همه ابعاد بیماری را متوجه شد. اما در عین حال، یکی از ابزارهای بسیار کاربردی و سریع برای طبیب است که در کنار ابزارهای دیگر مثل آزمون ‌مزاج‌شناسی می‌تواند ما را به واقعیت نزدیک‌تر کند.

پیش‌نیازهای استفاده از این ابزار، شناخت مباحث پایه‌ای طب سنتی مثل امور طبیعیه، مزاج‌شناسی، شناخت اخلاط و غلبه اخلاط و عوامل سلامتی و بیماری است. در صورتی که به این مباحث تسلط ندارید توصیه می‌شود از تحلیل قطعی از روی زبان خودداری کنید.

برای آموزش صفر تا صد درمانگری طب سنتی اینجا کلیک کنید

کدام بیماری‌ها از روی زبان تشخیص داده می‌شوند؟

از روی زبان، بیماری‌های مختلفی را می‌توان تشخیص داد اما مهم‌ترین اعضایی که مشکلات آن‌ها را می‌توان از روی زبان تشخیص داد مغز، کبد و معده هستند. به صورت کلی مشکلات گوارشی بیشتر از بقیه بیماری‌ها روی زبان نمود پیدا می‌کنند. اما مشکلات اعضایی مثل قلب، ریه و کلیه هم تا حد قابل قبولی از روی زبان مشخص می‌شوند.

شرایط لازم برای بررسی زبان بیمار

بررسی بیماری از روی زبان نیازمند شرایط مناسب است و محیا نبودن این شرایط باعث خطا در تشخیص طبیب خواهد شد. بسیاری از افرادی که همین الان از این روش استفاده می‌کنند به این شرایط توجهی ندارند و همین باعث تشخیص اشتباه برای آن‌ها می‌شود. تشخیص اشتباه هم، درمان اشتباه و عوارض بعدی را در پی خواهد داشت. پس اگر می‌خواهید از این روش استفاده کنید حتما به موارد زیر دقت کنید:

1. نور محیطی که در آن زبان بیمار را معاینه می‌کنید باید نور طبیعی باشد. اگر در محیطی هستید که روشنایی آن از لامپ‌های مهتابی یا آفتابی تامین شده است بدانید که احتمال خطا در معاینه شما وجود خواهد داشت. این نکته برای بررسی عکس زبان و معاینه غیرحضوری اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

2. بیمار نباید قبل از معاینه غذا میل کرده باشد. مخصوصا غذاهایی که باعث تغییر رنگ زبان می‌شود بسیار گمراه کننده خواهد بود. مثلا اگر فرد قبل از معاینه غذای تند مصرف کرده باشد احتمالا شما زبان او را قرمزتر از شرایط عادی می‌بینید و ممکن است به اشتباه تشخیص غلظت خون یا غلبه دم داشته باشید. غذاهای سرد یا داغ هم می‌تواند به صورت موقت شرایط کلی زبان را تغییر دهد. پیشنهاد می‌شود قبل از معاینه مطمئن شوید بیمار حداقل تا یک یا دو ساعت قبل، غذا نخورده باشد.

3. بیمار، هنگام معاینه نباید ناشتا باشد. ناشتا بودن بیمار هم میتواند طبیب را به اشتباه بیندازد. پس این موضوع هم باید توسط طبیب بررسی شود.

4. تشخیص‌های غیرحضوری شرایط حساس‌تری دارند. عکسی که بیمار توسط پیام‌رسان‌ها برای طبیب ارسال می‌کند می‌تواند چندین مشکل داشته باشد و همان مشکلات، طبیب گمراه کند. اول اینکه کیفیت عکس‌ها در گوشی‌های مختلف متفاوت است. در بعضی گوشی‌ها به صورت خودکار اصلاح رنگ انجام می‌شود و این تغییر رنگ تشخیص را به اشتباه می‌اندازد. از طرفی اکثر پیامرسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به صورت خودکار حجم عکس را کم می‌کنند و این باعث افت کیفیت عکس و کاهش جزئیات می‌شود. شرایط نور در عکس هم تاثیر زیادی در رنگ زبان و جزئیات آن دارد. به عنوان مثال عکسی که با فلش گرفته شده باشد رنگ روشن‌تر و سفیدتری خواهد داشت.  پس برای تشخیص دقیق به عکس زبان اکتفا نکنید و آن را برای جمع‌بندی استفاده کنید.

چطور زبان را بررسی کنیم؟

بررسی زبان از دو جنبه انجام می‌شود. لازم است که طبیب به هر دو جنبه بپردازد و فقط به یک بعد آن بسنده نکند.

 جنبه اول، بررسی کل زبان و تغییرات کلی آن

 این تغییرات در 8 مورد خلاصه می‌شوند که می‌توان به تغییر رنگ کل زبان، تغییر شیارهای زبان، تغییر در جرم زبان، تغییر در شکل زبان و… اشاره کرد.

مثلا در بررسی رنگ زبان اگر زبان فردی سرخی بیشتر از حالت معمول و حالت پررنگی داشته باشد می‌توانیم حدس بزنیم که فرد غلبه دم یا غلظت خون دارد. اگر روی زبان فرد لایه زرد رنگ ایجاد شده باشد احتمالا دچار غلبه صفرا شده است. مخصوصا کسانی که کیسه صفرا یا کبد آن‌ها دچار مشکل شده باشد زبان آن‌ها رو به زردی می‌رود. افرادی که روی زبان‌شان یک لایه سفید رنگ ایجاد شده باشد دچار غلبه بلغم شده‌اند مخصوصا افرادی که گوارش‌شان دجار سردی و رطوبت شده است این علامت برایشان ایجاد می‌شود. اگر روی زبان بیمار، تیرگی یا لایه سفید همراه با تیرگی ایجاد شده باشد بیمار دچار غلبه سودا شده است.

برای مثال دوم اگر در حال بررسی شرایط کلی زبان، متوجه جای دندان، دور زبان شدید می‌توانید حدس بزنید که رطوبت زبان و در نتیجه، رطوبت کل بدن مخصوصا مغز و کبد افزایش پیدا کرده است. افزایش رطوبت باعث افزایش حجم عضو می‌شود.

جنبه دوم، بررسی نقاط مختلف زبان

دلیل پرداختن به این جنبه این است که زبان عضوی است که اعضای مختلف بدن را می‌شود در آن دید. به عبارت دیگر، زبان آینه اعضای دیگر است. هر نقطه ازنشانگر عضو خاصی از بدن است. مثلا نوک زبان وضعیت قلب را نشان می‌دهد. کنار نوک زبان، مربوط به ریه، وسط زبان مربوط به معده، لوزالمعده و دستگاه گوارش، کناره‌های وسط زبان، نشانگر کبد و کناره‌های انتهای زبان، شرایط کلیه را به ما نشان می‌دهد.

بررسی تغییرات و شرایط هر نقطه ما را به مشکلات درون بدن بیمار نزدیک می‌کند. مثلا طبق تجربه، افرادی که نوک زبان آن‌ها تورفتگی دارد معمولا دچار ضعف ضعف قلب شده‌اند. یا کسانی که کنار نوک زبان فرورفتگی یا برآمدگی داشته باشند دچار مشکلی در ریه هستند. در اکثر موارد هم اگر این عارضه‌ها را به بیمار بگوییم آن را تایید می‌کند.

از تغییرات دیگری که در نقاط مختلف ممکن است رخ بدهد رنگ آن است. مثلا افرادی که نوک زبان آن‌ها رو به سرخی رفته است می‌توانیم حدس بزنیم در قلب او غلبه دم رخ داده است و با سوالاتی در مورد شرایط قلبی بیمار می‌توانیم به تشخیص خود مطمئن‌تر شویم. یا مثلا اگر در کناره‌های انتهای زبان شخص، لایه سفید ببینیم می‌توانیم حدس بزنیم که بیمار دچار سردی کلیه شده است. پس با سوال‌هایی در مورد شرایط ادراری، شرایط جنسی و… می‌توانیم صحت حدس خود را بسنجیم.

پس حتما در کنار بررسی نقطه‌ای زبان، به تحلیل شرایط بیمار هم بپردازیم. مثلا فردی که حدس می‌زنیم سردی و ضعف قلب دارد احتمال آدم شجاعی نیست و ریسک‌پذیری کمی دارد یا فردی که دچار ضعف کلیه هست احتمالا دچار ضعف جنسی هم شده است.

متوجه شدیم که به صورت کلی اگر بخواهید از ابزار زبان‌شناسی برای تشخیص بیماری استفاده کنید اولا باید مبانی طبی را فرا بگیرید. ثانیا شرایط بررسی را فراهم کنید. ثالثا بررسی زبان را از جنبه‌های مختلف انجام دهید. از فرآیند زبان شناسی هم در کنار ابزارهای تشخیصی دیگر به خصوص مزاج‌شناسی و بررسی بالینی بیمار استفاده کنید تا دقت کار و در نهایت صحت درمان بیشتر شود.

همه مباحث مربوط به درمانگری طب سنتی، شامل مباحث پایه‌ای، ابزارهای تشخیص و ابزارهای درمان در طب سنتی در دوره جامع درمانگری طبیس گردآوری شده است. به عنوان هدیه یک مینی‌دوره تشخیص از زبان که شامل توضیحات بسیار کامل‌تری هست به دوره اضافه شده است. اگر قصد فعالیت جدی در طب سنتی، چه برای استفاده شخصی چه برای استفاده عمومی را دارید حتما دوره جامع درمانگری را چندبار ببینید.